Pijn bij slikken: wat kun je doen?
Pijn bij slikken kan verschillende oorzaken hebben, van aandoeningen tot ouderdom.
Wat is pijn bij slikken?
Pijn bij slikken, ook wel odynofagie genoemd, kan variëren van een licht ongemak tot een brandend gevoel in de keel of slokdarm. Het ontstaat wanneer het slikproces verstoord is, bijvoorbeeld door beschadigde zenuwen, spieren, of onderliggende medische aandoeningen. Pijn tijdens het slikken is niet hetzelfde als moeite met slikken (dysfagie), maar deze twee gaan wel vaak samen. Het verwijst specifiek naar pijn of een brandende, stekende sensatie die optreedt wanneer voedsel of drank wordt doorgeslikt. Die pijn kan voelbaar zijn hoog in de keel of dieper achter het borstbeen, afhankelijk van de oorzaak. De verschillende oorzaken van pijn bij slikken:
-
Infecties en ontstekingen: Denk aan keelontsteking, schimmelinfecties of slokdarmontsteking door maagzuur.
-
Neurologische aandoeningen: Ziekten zoals Parkinson, MS, ALS of een beroerte kunnen spieren en zenuwen verzwakken, waardoor slikken pijnlijk wordt.
-
Medische behandelingen: Bestraling, chemotherapie of het gebruik van bepaalde medicijnen kunnen het slijmvlies beschadigen.
-
Fysiek letsel of chemische schade: Bijvoorbeeld bijtende stoffen of heet eten/drinken dat schade aan de slokdarm veroorzaakt.
-
Tumoren of obstructies: Tumoren in de keel of slokdarm kunnen ruimte innemen of ontstekingen veroorzaken, wat slikken bemoeilijkt en pijnlijk maakt.
Wat kun je doen bij pijn bij slikken?
Het verlichten van pijn bij slikken begint met het aanpassen van eet- en drinkgewoonten. Hier zijn enkele tips om het slikken makkelijker en minder pijnlijk te maken:
- Kleine hapjes en goed kauwen: Zorg ervoor dat voedsel goed gemalen is voordat je slikt.
- Kies zachte voeding:Gepureerd voedsel, soepen, en smoothies zijn makkelijker door te slikken.
- Drink voldoende vocht: Zorg voor een goede hydratatie, maar vermijd drinken tijdens maaltijden.
- Pas je houding aan: Eet rechtop zittend om de doorstroming van voedsel te vergemakkelijken.
- Vermijd irriterend voedsel: Pittige, zure, of harde voedingsmiddelen kunnen de pijn verergeren.
Het is belangrijk om een arts, logopedist of diëtist te raadplegen voor een diagnose en passend voedingsadvies, vooral als de klachten aanhouden of verergeren.
Pijn bij slikken, maar geen keelpijn
Het kan verwarrend en verontrustend zijn wanneer slikken pijn doet zonder de typische keelpijn. Toch kan slikpijn ook optreden zonder keelontsteking, bijvoorbeeld door bepaalde neurologische aandoeningen of spierzwakte (wanneer de slikspieren of zenuwen niet goed functioneren), maar ook na intensieve behandelingen zoals bestraling of operaties in het hoofd-halsgebied. In deze gevallen is slikken pijnlijk zonder de klassieke keelpijnsymptomen, wat vaak grote gevolgen heeft: mensen krijgen minder eetlust, ontwikkelen angst om te eten en het plezier in maaltijden verdwijnt, met het risico dat ze te weinig voedingsstoffen binnenkrijgen en lichamelijk verzwakken. Het is daarom belangrijk om veilige, zachte en eiwitrijke voeding aan te bieden die gemakkelijk door te slikken is, voeding die bijvoorbeeld voldoet aan de IDDSI-niveaus (een internationale standaard voor aangepaste textuur bij slikproblemen). Dergelijke maaltijden, zoals die van Fijnproevers, kunnen helpen om weer vertrouwen en comfort aan tafel terug te brengen, zodat eten weer iets wordt om van te genieten in plaats van te vrezen.
Symptomen en risico’s van pijn bij slikken
Het meest kenmerkende symptoom van odynofagie is uiteraard pijn tijdens het slikken. Mensen beschrijven het vaak als een scherpe pijn, een brandend gevoel of het idee dat er iets “schuurt” in de keel bij elke hap voedsel of slok drinken. Soms is de pijn constant aanwezig, maar verergert hij bij slikken; in andere gevallen treedt de pijn alleen op bij het doorslikken zelf. Afhankelijk van de oorzaak kunnen er bijkomende klachten zijn, zoals heesheid, zure oprispingen, moeite met slikken, of het gevoel dat voedsel blijft steken. Veel mensen met slikpijn gaan hierdoor onbewust anders eten en drinken: ze nemen kleinere hapjes, vermijden hard of kruidig voedsel, of hebben extra tijd nodig per maaltijd.
De grootste risico’s van aanhoudende pijn bij slikken liggen in de gevolgen voor de voedingstoestand en levenskwaliteit. Allereerst is er het gevaar van ondervoeding en uitdroging. Doordat eten en drinken pijn doet, gaan mensen ertegen opzien en kunnen ze maaltijden overslaan of te weinig eten. Uit onderzoek bij ouderen blijkt bijvoorbeeld dat mensen met kauw- of slikproblemen een belangrijke risicogroep voor ondervoeding vormen. Zelfs binnen enkele weken kan ongewenst gewichtsverlies en spierafbraak optreden. Bovendien kan onvoldoende vochtinname leiden tot uitdrogingsverschijnselen.
Ten tweede heeft slikpijn vaak een sociale impact. Eten is van nature een sociale bezigheid – we eten graag samen met familie of vrienden. Iemand die bang is voor pijn of zich schaamt voor eventuele verslik-incidenten, zal sociale situaties rondom eten proberen te vermijden. Zo iemand “wil misschien liever niet meer eten of drinken, of doet dat liever niet meer samen met anderen”. Dit kan leiden tot isolatie, eenzaamheid en minder plezier in het leven. Indirect lopen deze personen ook risico op verdere gezondheidsproblemen: gewichtsverlies en uitdroging verzwakken het immuunsysteem en verminderen de energie, waardoor het herstel trager gaat en men vatbaarder wordt voor ziektes. In ernstige gevallen, vooral wanneer pijn bij slikken samen gaat met echte slikstoornissen, bestaat er zelfs kans op verslikken met longontsteking tot gevolg. Het is duidelijk dat pijn bij slikken niet alleen een lokaal ongemak is, maar verstrekkende gevolgen kan hebben voor zowel lichaam als geest.
Mogelijke oplossingen van pijn bij slikken
Gelukkig zijn er verschillende oplossingen en adviezen om mensen met pijn bij het slikken te helpen. Het doel is om de maaltijden zo veilig, voedzaam en comfortabel mogelijk te maken, zodat iemand ondanks de pijn toch voldoende binnenkrijgt. Enkele belangrijke strategieën:
-
Aangepaste voeding: Kies voor voedingsmiddelen en bereidingen die makkelijker te slikken zijn. Vaak betekent dit de consistentie aanpassen: zachte, gladde of vloeibare voeding glijdt eenvoudiger naar binnen en veroorzaakt minder pijn dan droge of harde kost. Denk aan gepureerde gerechten, smoothies, pap, vla en gebonden soepen. Ook vochtige bereidingen met saus of jus (bijvoorbeeld een ovenschotel met saus, stamppot met jus) zijn beter dan droge stukken vlees of brood. Soms kan het helpen voeding te koelen of juist lauwwarm te serveren; extreme heet of gekruid eten kan extra irriteren. Uiteindelijk is het principe: hoe zachter en smeuïger, hoe minder het slikproces belast wordt. Zoals het St. Antonius Ziekenhuis aanbeveelt: “Zachte, gepureerde of vloeibare voeding kan helpen.” Bij ernstige slikpijn kan de arts of logopedist tijdelijk zelfs een volledig vloeibaar dieet voorstellen.
-
Kleine porties en rustig eten: Wanneer slikken pijn doet, is de eetlust vaak ook verminderd. Het kan dan beter werken om vaker kleine maaltijden te nemen in plaats van drie grote maaltijden. Verdeeld over de dag krijgt men zo toch voldoende calorieën binnen. Eet rustig, neem kleine hapjes en kauw goed (voor zover kauwen mogelijk is). Door langzaam te eten en tussendoor pauzes te nemen, geeft u uw keel de tijd en vermindert u het risico dat het te veel pijn gaat doen in één keer. Een praktische tip is om te letten op uw houding: rechtop zitten tijdens en na het eten kan het slikken vergemakkelijken.
-
Eiwit- en energieverrijking: Omdat mensen met slikklachten vaak minder kunnen eten, is het cruciaal dat wat ze wél binnenkrijgen extra voedzaam is. Iedere hap telt. Kies daarom voor calorierijke en eiwitrijke producten. Het eten van voldoende eiwit- en energierijke producten zorgt voor minder verlies van spiermassa, een betere conditie en een beter werkend afweersysteem, wat belangrijk is om te voorkomen dat iemand verzwakt. Praktisch houdt dit in: voeg indien mogelijk extra boter, room of olie toe aan puree of pap; gebruik volle melk(producten) in plaats van magere; kies voor voedingsmiddelen als avocado, notenpasta, vlees/vis (fijn gemalen) of peulvruchtenpuree voor extra proteïnen. Er zijn ook speciale drinkvoedingen of calorierijke tussendoortjes beschikbaar (bijvoorbeeld yoghurt verrijkt met eiwit, of energievolle smoothies). Grotere porties zijn niet altijd nodig als de voeding voldoende geconcentreerd is in voedingswaarde, een kleine kom goed verrijkte soep kan bijvoorbeeld meer energie en eiwit geven dan een groot bord dunne bouillon. Het inschakelen van een diëtist kan helpen om een persoonlijk voedingsplan op te stellen dat past bij de smaak en behoefte van de persoon met slikpijn.
-
Overige tips: Probeer prikkels die de pijn verergeren te vermijden. Zeer hete dranken kunnen pijnlijk zijn; laat thee of soep iets afkoelen. Sterk zuur voedsel of dranken (sinaasappelsap, azijn) kunnen branden op een ontstoken slijmvlies – verdun ze of kies iets anders (appelmoes is bijvoorbeeld zachter dan citrusfruit). Zorg ook voor goede mondhygiëne, zeker bij aangepaste voeding: voedselresten in de mond kunnen irritatie geven of infecties bevorderen. Tot slot, als slikken extreem pijnlijk blijft ondanks deze aanpassingen, overleg dan met een arts. Er zijn middelen zoals verdovende gorgeldranken of pijnstillers vlak voor de maaltijd die de ergste pijn kunnen dempen, zodat eten toch lukt. Dit soort medische ondersteuning gaat uiteraard hand in hand met de juiste voedingsaanpassingen.
Fijnproevers: dé oplossing bij pijn bij slikken
Voor mensen die moeite hebben met slikken of pijn ervaren, biedt Fijnproevers een uitgebreid assortiment maaltijden en snacks met een zachte, mousseachtige consistentie. Waarom kiezen voor Fijnproevers?
- Zachte, smeuïge consistentie: Alle producten smelten op de tong en zijn eenvoudig door te slikken.
- Breed assortiment: Kies uit smoothies, soepen, desserts en complete menu’s, afgestemd op verschillende smaken en voedingsbehoeften.
- Voedzaam en energierijk: Verrijkt met eiwitten en energie om gewichtsverlies en ondervoeding te voorkomen.
- Gebruiksklaar: Handige porties die direct klaar zijn voor gebruik, perfect voor mensen met weinig energie.
Met Fijnproevers kunnen mensen met pijn bij slikken toch genieten van gevarieerde, gezonde en smakelijke maaltijden. Dit draagt niet alleen bij aan een betere voedingsopname, maar ook aan het eetplezier en de kwaliteit van leven.
Bent u op zoek naar meer informatie of ondersteuning?
Op onze website vindt u ook:
-
Symptomen Kauw- en Slikproblemen – Overzicht van veelvoorkomende klachten bij slikstoornissen en hoe ze herkend kunnen worden.
-
IDDSI-niveaus uitgelegd – Uitleg over de verschillende IDDSI-consistentieniveaus (0 t/m 7) voor voeding en drank bij slikproblemen.
-
Onze Producten – Bekijk het volledige assortiment van Fijnproevers, van maaltijden tot desserts, afgestemd op verschillende dieetniveaus.
-
Plan een Proefmoment – Ervaar het zelf! Maak een afspraak om onze producten te proeven en ontdek welke oplossingen het beste bij u of uw cliënten passen.
